ATALARIMIZ BONOBOLAR OLSAYDI!
Frans De Waal, ‘İçimizdeki Maymun’da soruyor; “Önce bonoboyu tanısaydık herşey farklı mı olurdu? İnsan evrimi hakkındaki tartışma belki bu kadar şiddet, savaş, erkek egemenliği üzerinden değil; cinsellik, empati, özen ve ortaklık üzerinden yürürdü.”
Ünlü primatolog Frans de Waal’ ‘İçimizdeki Maymun - Biz Neden Biziz? adlı kitabında savaşsız ve şiddetsiz bir dünyanın olabilirliğini sorguluyor. Uzun yıllardır primatlar üzerine araştırmalar yürüten Waal, ‘en yakın akrabalarımız olan şempanzelere ve onlardan daha az tanınan bonobolara’ ilişkin gözlemlerinden sonra, bu ikisinin birbirinden ‘geceyle gündüz kadar farklı’ olduğu sonucuna varmış: “Birisi öfkesini zaptetmekle ilgili sorunlar yaşayan hırslı, haşin görünümlü bir karakter. Diğeri özgür ruhlu bir hayat tarzının eşitlikçi yandaşı.”
“Gaz odaları, toplu katliamlar ve iradi yıkımla II. Dünya Savaşı insan davranışının en kötü örnekleriyle doluydu. Dahası, Batı dünyası herşey yatıştıktan sonra, olan biteni alt alta yazdığında Avrupa’nın göbeğinde aslen medeni insanlar tarafından uygulanan vahşeti görmesden gelmek mümkün değildi. İnsanı hayvanla kıyaslamayan yok gibiydi.
Hayvanlarda ketleme olmadığı söyleniyordu. Kültürleri yoktui madem öyle medeniyetin cilası altından fışkırıp insan terbiyesini bir kenara iten şey genetik yapımızla ilgili, hayvani birşey olmalıydı.” (Kitaptan)
Waal, Metis Yayınları’ndan çıkan kitabıında maymunlardan hiç de farklı olmadığımızı savunarak, insanların medeniliğini sorguluyor. Özellikle şempanzeleri ve bonoboları kıyaslayarak insana dair en güçlü dürtüleri; güç, seks ve siddeti masaya yatırıyor. Primatların hikayeleriyle insanlık tarihi arasında kıyaslama yaparak önemli ayrıntılara odaklanıyor.
Dünyanın en önemli bonobo uzmanı sayılan Waal’ın kitapta sorduğu temel soru ‘Önce bonoboları tanısaydık neler değişirdi?’ sorusu. Saldırgan ve kavgacı olan ve bu bakımdan insana daha yakın duran şempanzelerden tamamen farklı olan, barışsever ve şiddetten uzak bonobolara benzeseydik insanlık tarihi ne kadar değişirdi?
“İnanın bana, araştırmalarda birbirlerini katlettikleri ortaya çıksa şimdiye herkes bonoboları ezberlemişti. Asıl sorun barışçıllıkları. Önce bonoboyu tanısaydık, şempanzeyi daha sonra, hatta hiç tanımasaydık ne olurdu hayal etmeye çalışıyorum bazen. İnsan evrimi hakkındaki tartışma belki bu kadar şiddet, savaş, erkek egemenliği üzerinden değil; cinsellik, empati, özen ve ortaklık üzerinden yürürdü. Ne farklı bir entelektüel bir coğrafyaya sahip olurduk kim bilir!” (Kitaptan)
FRANS DE WAAL
1948 doğumlu Hollandalı psikolog, primatolog, etolog. 1975’te Arnhem Hayvanat Bahçesi’nde dünyanın en büyük şempanze kolonisi üzerine altı yıllık bir proje başlattı ve bu proje pek çok bilimsel makale ve ‘Şempanze Siyaseti/ Chimpanzee Politics’ adlı bir kitapla sonuçlandı. Waal, 1981’de Wisconsin Ulusal Primat Araştırma Merkezi’nin davetini kabul ederek ABD’ye taşındı, burada maymunların uzlaşmacı davranışları üzerine deneysel ve gözlemsel araştırmalar yürüttü. 1989 tarihli ‘Primatlarda Arabuluculuk/ Peacemaking Among Primates’ adlı kitabıyla Los Angeles Times kitap ödülünü aldı.
1980’lerin ortalarında Yerkes Ulusal Primat Araştırma Merkezi’ndeki şempanzeler ve San Diego Hayvanat Bahçesi’ndeki bonobolarla çalışmaya başlayan Wall, araştırmalarında primatlarda yemek paylaşımı, toplumsal ilişkiler ve sorun çözme yöntemlerinin yanı sıra insan toplumunda ahlak ve adaletin kökenleri gibi konulara da odaklandı.
Sanatsal Haber 27.10.2008
 |
|
|
