SÜRREALİSTİN SİNEMA SERÜVENİ
2009’da üç filmle hayatı beyazperdeye gelecek olan Salvador Dali, resim dışında sinemayla da ilgilenmişti. İşte, Luis Bunuel ile deneysel filmlere imza atan, Hitchcock imzalı ‘Öldüren Hatıralar’ın rüya sahnelerini tasarlayan Dali’nin sinema serüveni...
Salvador Dalí kitle iletişim araçlarına özelikle de sinemaya yoğun bir ilgi duymuştu. Sinemayı kendi çağdaş modernizminin ifadesi olarak gören Dali, Luis Buñuel’le birlikte ‘Un Chien Andalou/ Bir Endülüs Köpeği’ ve ‘L’Âge d’or’/ Altın Çağ’ın senaryosunu yazdı. Alfred Hitchcock’un en ünlü filmlerinden ‘Spellbound/ Öldüren Hatıralar’ın rüya sahnelerini tasarladı. Harpo Marx ve Walt Disney gibi yapımcılarla çalıştı.
BİR ENDÜLÜS KÖPEĞİ
Deneysel sinemanın ilk örneği olan ‘Bir Endülüs Köpeği’ne Salvador Dali ve yakın arkadaşı Luis Buñuel’in gördükleri bazı rüyaları birbirlerine anlatmaları esin kaynağı olmuştu. Bunuel’in ifadesiyle bu ilk filmi “iki düşün bir araya getirilmesiyle” başlamıştı.
Klasik bir hikayesi olmayan film, sinema tarihinin en bilinen sahneleri arasında yer alan, usturayla bir kadının gözünün yarıldığı sahneyle açılıyor. Usturalı adamı Buñuel kendisi oynamıştı. Uzun yıllar bazı ülkelerde yasaklanan film, sinema tarihinin en sıradışı ve önemli ilmlerinden biri olarak kabul ediliyor.
ALTIN ÇAĞ
Bunuel’in 1930 yapımı filmi ‘Altın Çağ’, burjuva sınıfını deşifre ettiği, zaaflarını ortaya çıkardığı filmlerinin önemli bir yapı taşını oluşturuyor. Bunuel’in, burjuvaziyi kendi sınıfını ilgilendiren olaylar dışında hiçbir şeyi umursamayan bir sınıf olarak çizmesi büyük tartışma yaratmıştı.
Politik söylemi - özellikle dini ve otoriteyi eleştirmesi - nedeniyle birçok ülkede yasaklanan filmin senaryosunu birlikte yazan Dali ve Bunuel görsel olarak da eşine sık rastlanılmayan ve kendinden sonra gelen yapımları etkileyen bir iş çıkarmıştı.
Ne demiş Dali: Dahi değilsen bile öyle davran...
Dali’nin dünyasının ve genel olarak sürrealizmin önemli parçalarından olan ‘Altın Çağ’, aynı zamanda Bunuel ile Dali’nin son çalışması oldu. Dali filmdeki anti-katolik tema yüzünden Bunuel’e savaş açmış, Bunuel ve Andre Breton gibi sürrealizmin kurucuları da değişen görüşleri nedeniyle Dali’yle ilişkilerini kesmişti.
ÖLDÜREN HATIRALAR
Hitchcock, Freud ve Dali’nin bir araya geldiği 1945 yapımı ‘Öldüren Hatıralar’ Hitchcock’un filmleri arasında içine girilmesi en zor yapımlardan biri olarak görülüyor.
Başrollerini Ingrid Bergman ve Gregory Peck’in paylaştığı film Hilary Saint George Saunders ve John Palmer’ ‘The House of Dr. Edwardes’ adlı romanından uyarlanmıştı.
Psikanalizin önemli yer tuttuğu filmde rüya sahnelerini tasarlayan Dali filme damgasını vurmuştu. Üzerine birçok makale yazılan, analizlerinde Jacques Lacan’dan David Lynch’e kadar birçok ismin yer aldığı film Dali’nin Bunuel ile yaptığı filmlerle birlikte en önemli çalışması kabul ediliyor.
DESTİNO
Dali’nin bu önemli filmlerin dışında başka çalışmaları de olmuştu. 1937’de Hollywood’a giderek zamanın meşhur komedyenleri Marx kardeşler ile tanışan ve onlar için bir film senaryosu yazan Dali’nin Disney’le anlaşması sonrası yazdığı ama o dönem yarım projesi kısa metrajlı animasyon olarak ancak 2003 yılında çekilebildi. Dali’nin rüyalarıyla dolu filmin yönetmenliğini ise Dominique Monfery yaptı.
'HÜCRE' (TARSEM SINGH)
Bunlar dışında Dali’nin bazı yönetmenlere katkısı, senaryosunu yazdığı ve yapımında bulunduğu filmler kadar etkili oldu. David Lynch’ten Tarsem Singh’e kadar birçok yönetmenin filminde Dali’nin etkisi yönetmenlerin kendilerinin de belirttiği bir durum.
Dali, 2009’da da sinemadaki varlığını sürdürmeye devam ediyor. Gelecek sene gösterime girecek filmlerden ilki aksiyon filmleriyle tanınan Simon West’in ‘Dali’si. Filmde Dali’yi Antonio Banderas canlandıracak.
Sinemanın efsanelerinden Al Pacino’nun Dali’yi canlandırdığı ‘Dali&I: The Surreal Story’nin yönetmeni ise ‘The Truman Show’un yazarı, ‘Gattaca’, ‘Savaş Tanrısı’ gibi önemli filmlerin yönetmeni Andrew Niccol.
Bir diğer Dali filmi ise Paul Morrison’un yöneteceği ‘Little Ashes’. Dali’nin baş karakter olmadığı filmde dahiyi Robert Pattison canlandıracak.
Sanatsal Haber 19.11.2008
 |
|
|
