TINILARA İSMİNİ VEREN AİLE: ZİLCİYANLAR
Herhangi bir müzayedede bir servet ödenerek alındığına şahit olabileceğiniz bir zil markası var, Zildjian. Bu zillerin 1623 yılında Trabzon’da başlayan hikayesi, Samatya’ya uzanıyor, Varlık Vergisi yıllarında kesintiye uğruyor… Ailenin son durağı ABD. Samatya’ysa onları “Zil ve Caz Festivali”yle anacak.
Varlık Vergisi aileyi sarstı
Bir Zildjian zilinin nasıl yapıldığı hâlâ muamma. Bakır ve kalayın dövülerek zil haline gelmesinden sonra çelik kalemlerle zilin her tarafına dokunularak en iyi sesin yakalandığı biliniyor. Ses kalitesi konusunda müzisyenler mutabık, ay yıldızlı “Made In Turkey” yazılı zillerin dünyanın dört yanından müdavimi var. Bir çırpıda sayacak olursak, Beatles’ın davulcusu Ringo Star (Ricart Starkey), Rolling Stones’un davulcusu Charlie Watts, Cream’den Ginger Baker, Jimi Hendrix’in bateristi Mitch Mitchell. Brian Bennet ve Yes, Uria Heep, Deep Purple, Pink Floyd, Gun’s and Roses Mike Fletfood… Ünlü cazcılar Roy Haynes, sol Gubin, Kenny Clare, Jo Jones, Ed Thingpen, Cotin Baikley… Zildjian zillerini efsane haline getiren uzun tonaliteli, parlak sesi.
Zilciyan ailesinin hikayesi 1623 yılına dayanıyor. Asıl ustalığı kalaycılık olan Kerope Zildjian ilk zillerini Trabzon’da yapıyor. Ta o günlerden kalma formül yüzyıllar boyu saklı kalıyor. Bu sır Mikael Zildjian’ın 73 yaşında ölmesine kadar aile tarafından korunmuş. Aile üretime Trabzon’un ardından Samatya’da devam ediyor. Son durak Sağmalcılar.
Formülü babadan oğluna devreden aile, Varlık Vergisi döneminde sarsıntı arşivlere şöyle geçmiş; “Vergi borcunu ödemeyen Vahan ve Mikail Zilciyan’ın, Sancaktar Hayrettin Mahallesi, İnekçi sokak 45 - 47 no’lu ticarethanesinde hacz edilen torna, makine, komple demir ve tahta kazanlar, zil imali için alât ve edevat ile “17 adet bando zili vesair bando levazımatı” (Tasvir-i Efkâr, 3 Haziran 1943).
Servetlerinin önemli bir kısmı kaybetmelerinin ardından, açılan bin kapı zillerinin dünya çapında ünlenmesini sağlıyor. Beatles’ın keşfinin ardından ziller caz orkestraları, rock gruplarının gözbebeği haline geliyor. Ünlü müzisyenler yapım aşamalarını izlemek için Türkiye’yi ziyaret ediyorlar. Ama zillerin kalıba dökülmesinden önceki karışımı Mikael Zilciyan gece yarısı tek başına gerçekleştiriyor.
Yapılan tüm zilleri teker teker kontrol etmesi, imzalaması ve çalışkanlığıyla tanınan Mikael Zildjian’ın ölümünün ardından üçyüz yıllık sır çırakların merakı sayesinde ortaya çıkıyor. Ustalarının formülünü gizlice izleyerek öğrenen Mehmet Tamdeğer ve Agop Tomurcuk dağılan zil atölyesini 1981 yılında yeniden kuruyor..
Bir kolu ABD’de
El işiyle yapılan ziller artık İstanbul Agop, Bosphorus, Pasha, Amedia isimleriyle üretiliyor. Mikael Usta’nın ölümünden sonra amcaoğlu Avadis Zilciyan, firmanın isim haklarını satın alarak ABD’ye gidiyor ve orada Zild Jiyan adıyla üretimine başlıyor. Bu ziller fabrikasyon.
Ziller çeşitli isimlerle devam etse de ailenin sırrı hâlâ tam olarak bilinmiyor.
Festival üç gün boyunca sürecek
Turizm Araştırmaları Derneği (TURAD) tarafından düzenlenen ve Fatih Belediyesi’nin evsahipliğini yaptığı “Samatya’da Müzik; Zil ve Caz” Festivali bugün başlıyor. Festivalin ilk konuğu Kerem Görsev Trio, Perşembe günü Arto Tunçboyacıyan Trio ve Cuma günü Leman Sam Samatya Meydanı’nda saat 21.30’da ücretsiz konserler verecek.
Radikal 29.06.2011
 |
|
|
