|
3 BİN YILLIK BİR KENT PHOKAIA (FOÇA)
Güzel İzmir’imizin tarih kokan bir ilçesi, Foça’nın tarihinden bahsedeceğim. Bugün gidildiğinde tarihi dokusunu bozmadığını, en mükemmel şekliyle koruduğunu göreceksiniz. Buna katkıda bulunan koruma kurulu başkanı Prof. Ömer hocaya teşekkürlerimi sunuyorum.
Foça ( Phokaia, Eski Foça ), İzmir’ in kuzeyinde yer alan bir sahil ilçesidir. Kent Antik Çağ’ da bir İyon yerleşimi olarak ortaya çıktığında civar denizde yaşayan foklardan dolayı Phokaia adını almış, sözcük günümüze Foça olarak gelmiştir.
Foça (Phokaia) adalarında yaşayan foklardan adını alan Phokaia, Aiollar tarafından MÖ 11. yüzyılda kuruldu. O zamanlarda en önemli İyonya’nın yerleşim yerlerinden biri olan Phokaia’de İyon yerleşimi MÖ 9. yüzyıl da başlamıştır. Tarihte usta denizci olarak bilinen Phokaialılar, ayrıca mühendislikteki gelişmeleri ve başarıları ile Ege, Akdeniz ve Karadeniz’e de birçok sayıda koloni kurmuşlardır.
Foçalılar’ın tarihte bildiğimiz en önemli kurmuş olduğu kolonilerden bazıları: Karadeniz’deki Amysos şimdiki Samsun); Çanakkale Boğazı’ndaki Lampsakos (şimdiki Lapseki); Midilli Adası’nda Methymna (şimdiki Molyvoz); ve Avrupadaki Elea (şimdiki Velia -İtalya); Alalia (Korsika); Massalia (şimdiki Marsilya - Fransa‘dır).
Ayrıca Phokaialılar İonya’da, doğal altın gümüş karışımı kullanarak “elektron” sikkeyi tarihte ilk defa bastıranlardan biri olarak bilinmektedirler. Elbette bu medeni ilerleme o zamanın birçok uygarlıklarını da etkilemiş ve onları Anadoluya çekmiştir. Cenevizliler şimdiki Yenifoça’yı ilk kuranlardandır.
Foça sırasıyla tarihte; 13. yüzyılda Çaka Bey tarafından alınarak Anadolu Beyliklerine, ve daha sonrada Saruhanoğulları Beyliği’nin yönetimine geçmiştir. 1455’te ise Fatih Sultan Mehmet büyük fetihten sonra Foça’yı alarak Osmanlı İmparatorluğu topraklarına dahil etmiştir.
Bu gibi medeniyetliklere ve topluluklara merkez oluşturduğu için Foça önemli bir arkeolojik merkez haline gelmiştir. 1953 yılında başlayıp ve günümüze kadar aralıksız devam edip gelen kazılarda, Helenistik döneminden kalan tiyatro, Athena Tapınağı ve Kutsal Alanı, Liman Kutsal Alanı (Kybele’ye ait olduğu düşünülmekte) ile Pers Anıt Mezarı (Foça’nın 7 km doğusundaki “Taş Ev” olarak bilinen) ortaya çıkarılmış, ve günümüze kadar gelmiştir.
Bahse konu Pers Anıtı; bölgeyi MÖ 492 yılında istila eden Ahamenid-Pers Ordusu komutanları için bir anıt olarak yapılmış; daha sonra mezar, ağıl, gözetleme noktası, mola yeri gibi amaçlar için kullanılmıştır. Anıt; Anadolu’ da bulunan ender Pers yapılarından birisidir.
1893 yılı Osmanlı nüfus sayımına göre Foça’da yaşayan kişi sayısı 17.321 kişidir. Bunların büyük çoğunluğu (%61,2) Rumlardan oluşmaktadır (10.596 kişi). Foça’daki Türk nüfusu ise 3.762 kişidir (%21,7). Foça nüfusunun %17’sini ise Osmanlı tebası dışındaki yabancılar oluşturmaktaydı.
Günümüzde ise, kış mevsiminde ki nüfusu 40.000 yazın ise 230.000 olmaktadır. İzmir de doğal kalmış ilçelerden biridir.
Foça halkı dayanışma içinde mutlu yaşarlar. Taş evleri mevcuttur. Sadece yaz değil kışında gelen turist sayısı da fazladır. Foça’da yılın büyük bölümünde Poyraz esdiğinden çok temiz ve bol oksijenli havası vardır.
Foça’da çok uzun zamandan beri yapılan festivaller son yıllarda ayrı bir boyut alarak uluslararası düzeye taşınmıştır. 2004 yılından günümüze kadar yapılan festivaller artık Uluslararası Foça Festivali olarak bilinir. Genelde üç gün devam eden festivaller birçok ünlüyü ve ziyaretçileri Foça’ya getirmektedir.
Foça birçok tarihi ve turistik gezi yerlerine sahiptir.
Homeros (ünlü tarihçi) bahsettiği Siren Kayalıkları Foça’da yer almaktadır. Ona göre oradan gecen denizciler için bir zamanlar birçok rivayetlere konu olmuştur bu kayalıklar. Foça irili ufaklı birçok adanın serpilmiş görüntüsüne sahiptir.
Foça Türk Rivierasi olara bilinen Mersin, Antalya’dan başlayıp İzmir’e kadar uzanan bölgenin içinde bulunmaktadır. Bu da birçok yerli ve yabancı turistleri “mavi tur”lara veya diğer gezilere durak yapmaktadır.
Foça’nın denizi çok berrak ve temizdir. Sayısız koylara sahip şehrin halka açık plajı bulunmaktadır. Ege Bölgesi’nde temiz deniz ve çevre anlamını taşıyan mavi bayraklı yerler statüsündedir.
Osmanlı ve diğer medeniyetlerden kalan tarihi evler ve mekanlarda, deniz, balık tekneleri ve doğa bütünlüğü ile birleşmesi Foça’ya Akdeniz kentlerini anımsatmasında büyük etkileri vardır.
Sayıları giderek azalan Akdeniz fokunun yaşam alanlarından biridir, Foça. Ayrıca Akdeniz fokları kentte her yıl yaz aylarında düzenlenen festivallerin de önemli bir sembolü haline gelmiştir. Bu sevimli Foça fokuna Merkez Bankası 1996 yılında özel hatıra parası bastırmıştır.
Foça’da soylarını tükenmekten korumak amacıyla devletin ve üniversitelerin araştırma merkezleri mevcuttur. Avlanılması kesinlikle yasak olan fokun balıkçılar tarafından da korunulduğu bilinmektedir. Foklar ayrıca WWF Dünya örgütü tarafından koruma altındadır.
Asım BİLGİLİ
30.11.2014
 Yazarın Tüm Yazıları... -  Yazar'a mesaj yaz
-
Yorum Yaz
|
|
